Saç Nedir?
Saç Büyüme Döngüsü Nasıl Gerçekleşir?
Saç Dökülmesi Nedir?
Saç Neden Dökülür? Saç Dökülme Türleri Nelerdir?
Erkek Tipi Saç Dökülmesinin Değerlendirilmesi
Kadın Tipi Saç Dökülmesine Neden Olan Nedir?
Saç Nedir?
Saç yapısı oldukça basittir. Keratin adı verilen bir proteinden oluşan saçlar, kıl foliküllerinin tabanı oluşturan saç kökleri yardımıyla kafa derisine bağlıdır. Canlı hücreler saç kökünde bölünerek büyür ve sonrasında saç telini oluşturur. Kan damarları, saç kökü hücrelerini besler ve yaşamın çeşitli dönemlerinde saç büyümesini sağlayan hormonların salgılanmasını sağlar.
Saç Büyüme Döngüsü Nasıl Gerçekleşir?
Saçlar farklı oranlarda uzar. Fakat ortalama oran ayda 1 buçuk santimetre civarındadır. Saç rengi, saç folikülündeki melanin üreten pigment hücreleri tarafından oluşturulur. Yaşlanmayla birlikte işlevini yitiren pigment hücreleri, bu dönemden sonra saçın rengini değiştirerek beyaz renkte çıkmasını sağlar.
Saç büyüme döngüsünün üç aşaması vardır. Bu aşamalara Anajen fazı, Katajen fazı ve Telojen fazı denir.
Anajen Fazı
Anajen fazı, büyüme dönemini temsil eder. Bu aşamada saç kökündeki hücreler hızla bölünerek saçların büyümesini ve yeni saç çıkmasını sağlar. Saçlar, saç kökleri hareketsiz hâle gelmeden önce ortalama 2 ila 7 yıl içerisinde köklerden aktif olarak büyür. Bu süre zarfında 18-30 inç arasında büyüyen saçlar kafa derisini kaplar. Aşamanın uzunluğu ise genetik, yaş, sağlık ve diğer birçok faktöre bağlı olarak insanlar arasında değişen maksimum saç uzunluğuna bağlıdır.
Katajen Fazı
Katajen fazı, saç büyüme döngüsünün ikinci aşamasıdır. Bu süre Anajen fazına göre oldukça kısadır ve 2 ila 3 hafta arasında sürer. Katajen faz aşamasında gelişimini tamamlayan saçlar kendilerini besleyen kan kaynağından ayrılır. Katajen fazındaki saç tipi kulüp kılı olarak adlandırılır.
Telojen Fazı
Son olarak saç, Telojen fazı adı verilen üçüncü ve son aşamasına girer. Bu aşama, kulüp kıllarının kökte dinlendiği ve yeni saçların çıkmaya başladığı bir dinlenme dönemi ile başlar. Bu aşama yaklaşık üç ay sürer.
Saç Dökülmesi Nedir?
Alopesi veya kellik olarak da bilinen saç dökülmesi, kafa derisinde çıkan kılların kaybına işaret eder. Kişiden kişiye farklılık gösteren saç dökülmesinde genellikle iltihaplanma veya yara izi yoktur. Bazı kişilerde saç dökülmesi psikolojik sıkıntıya neden olur.
Saç Neden Dökülür? Saç Dökülme Türleri Nelerdir?
Saç dökülmesi, vücuttaki saç üretim döngüsünün kesintiye uğramasından kaynaklanan bir rahatsızlıktır. Ortalama olarak, kafa derisinde büyüme, dinlenme, dökülme ve yenilenme dönemleri boyunca döngü yapan 100.000 saç teli vardır.
Saç büyüme döngüsü bozulursa veya bir saç kökü hasar görürse, saçlar yeniden oluştuğundan daha hızlı dökülmeye başlayabilir, bu da saç çizgisinin gerilemesi, saçın yamalar halinde dökülmesi veya genel olarak saçın incelmesi gibi semptomlara yol açabilir.
Genellikle kalıtımsal özelliklerden kaynaklanan saç dökülmesi kullanılan ilaçlar veya sıkça kullanılan saç şekillerinden de kaynaklanabilir. Büyüme döngüsüne müdahale edildiğinde saçlar dökülmeye başlar.
Androgenetik Alopesi
Androgenetik alopesi, dünyadaki en yaygın saç dökülmesi türüdür. Yaygın olarak erkek tipi saç dökülmesi veya kadın tipi saç dökülmesi olarak adlandırılan androgenetik alopesi genetik faktörlerden kaynaklanır.
Erkek Tipi Saç Dökülmesi
Genellikle ergenlikten sonra başlayan erkek tipi saç dökülmesi yıllar içerisinde ilerleyerek kelliğe yol açar. Bu tip saç dökülmesi ilk olarak şakakların üzerinde başlar. Daha sonra başın çevresinde ve tepesinde devam eden erkek tipi saç dökülmesi çoğunlukla kafa derisinin alt kısmında bir saç halkası bırakır.
Kadın Tipi Saç Dökülmesi
Kadınlarda saç, kafa derisinin her yerinde yavaşça incelir. Nitekim saç çizgisi genellikle gerilmez. Birçok kadın, yaşlanmanın doğal bir parçası olarak bu tip saç dökülmesini yaşar. Ergenlik çağından sonra saç dökülmesi her an başlayabilir. Kadın tipi saç dökülmesi saçları önemli ölçüde inceltebilir, ancak nadiren kelliğe yol açar.
Telogen Effluvium
Bir tür saç dökülmesi olan telogen effluvium, kafa derisindeki çok sayıda folikülün saç büyüme döngüsündeki dinlenme aşamasına girmesiyle oluşur. Dinlenme aşamasına giren saç telleri bir sonraki aşamaya geçemediklerinden dolayı yeni saçların çıkması engellenir. Dolayısıyla saçlar dökülmeye başlar.
Telogen effluvium tam kelliğe neden olmasa bile günde 300 ila 500 saç telinin kaybedilmesiyle birlikte saçlar özellikle kafanın ortasında ve şakaklarda ince görünebilir.
Bu tip saç dökülmesinin ortaya çıkmasında genellikle medikal problemler rol oynar. Aynı şekilde vitamin veya mineral eksikliği de saç dökülmesine neden olabilir. Doğum kontrol haplarının kullanılması veya bu ilaçların kullanılmasının durdurulması da saç dökülmesine neden olabilir.
Telogen effluvium genellikle medikal problemlerden üç ay sonra başlar. Eğer saç dökülmesini tetikleyici unsurlar aktif rol oynamıyorsa, gelecek 6 ay içerisinde saçlar tekrar çıkmaya başlar. Saç dökülmesi altı aydan uzun sürerse telogen effluvium kronik kabul edilir. Bu tür saç dökülmesi, bazı kişilerde doktorlar tarafından bilinmeyen nedenler dahilinde yıllarca sürebilir.
Anagen Effluvium
Anagen effluvium, kanser gibi hastalıklardan kaynaklanan hızlı dökülmesini kapsar. Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar saç köklerini öldürür. Ancak tedavi tamamlandıktan sonra saçlar genellikle kendiliğinden uzar.
Alopesi Areata (Saçkıran)
Halk arasında saçkıran olarak bilinen alopesi areata, saç kökleri dahil sağlıklı dokuların vücudun bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğramasıyla gerçekleşen bir otoimmün durumdur. Bu durum saçların dökülmesine neden olur ve yeni saçların çıkmasını engeller.
Alopesi areata sadece yetişkinleri değil aynı zamanda çocukları da etkileyebilir. Herhangi bir belirti vermeden dökülmeye başlayan saçlar genel olarak küçük yamalar hâlinde kendini gösterir. Kaşlar ve kirpikler de dahil olmak üzere vücudun diğer bölgelerinde de saçkıran yaşanabilir.
Tinea Capitis
Saçlı derinin dermatofitik enfeksiyonudur. Sıklıkla çocukluk dönemi başta olmak üzere her yaş döneminde gözlenmektedir.
Sikatrisyel Alopesi
Sikatrisyel alopesi, iltihaplanmanın saç köklerini tahrip ettiği ve skar dokusu oluşumuna yol açan nadir bir saç dökülmesi türüdür. Yara dokusu şekillendirildikten sonra saçlar yeniden çıkmaz.
Sikatrisyel alopesinin birçok farklı türü bulunmaktadır. Bu türler;
Liken Planopilaris
Liken planopilaris, kafa derisi liken planus adı verilen yaygın bir cilt rahatsızlığından etkilendiğinde ortaya çıkar. Bu tür saç dökülmesi ciltte kuru ve pul pul döküntülere neden olur. Kadınları erkeklerden daha fazla etkileyen liken planopilaris gözlemlendiğinde kafa derisi kızarabilir veya tahriş olabilir. Aynı şekilde kafa derisi beyaz veya kırmızı renklerde kendini gösteren kaşıntılı, ağrılı veya yanan yumrularla kaplanabilir.
Diskoid Lupus Eritematozus
Otoimmün hastalıklar arasında tanımlanan diskoid lupus eritematozus, genellikle yüzde görülen genetik ya da ani psiko-tramva sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. DLE, iltihaplı kulaklara, yüz ve kafa derisinde yaralara ve yara izlerine yol açabilir. Hastalığın bir semptomu saç dökülmesidir. Yara izlerinin oluştuğu kafa bölgesindeki saçlar tekrar büyüyemez.
Folikülit Decalvanlar
Saç köklerinin tahrip olmasına neden olan folikülit decalvanların neden olduğu saç dökülmesine genellikle kızarıklık, şişlik ve püstüller olarak bilinen kaşıntılı veya irin içeren kafa derisi lezyonları eşlik eder. Bu tip saç dökülmesi geri döndürülemez.
Diseksiyon Selülit
Ender bir durum olarak değerlendirilen kafa derisinin selülitinin diseksiyonu kafa derisinin püstül veya yumrular oluşturmasına neden olur. Bu durum ayrıca yara dokusu gelişimine, saç köklerinin tahrip olmasına ve saç dökülmesine neden olabilir.
Frontal Fibrozan Alopesi
Tipik olarak, frontal fibrozan alopesi, gerileyen bir saç çizgisi modelinde ortaya çıkar. En çok menopoz geçirmiş kadınları etkileyen bu tip saç dökülmesi kaş ve koltuk altlarında da kıl dökülmesine neden olabilir.
Merkezi Santrifüj Sikatrisyel Alopesi
Saç köklerine zarar veren saç ürünleri veya şekillendirme teknikleri, merkezi santrifüj sikatrisyel alopesiye neden olabilir. Saç gevşetici, fön makinesi ve saç maşası gibi şekillendirici cihazların yanı sıra perma gibi saç modelleri merkezi santrifüj sikatrisyel alopesiye yol açar. Kullanılan cihazların bırakılması ve saç şeklinin değiştirilmesiyle birlikte saçlar tekrar çıkabilir.
Kıl Gövdesi Anomalilikleri
Kıl gövdesindeki çeşitli anomalilikler saç dökülmesine neden olabilir. Bu koşullar saç tellerini inceltip zayıflatarak kırılmaya karşı savunmasız hale getirir.
Bazı anomalilikler saçların şekillenmesiyle tersine çevrilebilir. Diğerleri ise tıbbi müdahale gerektirebilir. Kıl gövdesi anomaliliklerinin birçok türü vardır. Bu türler;
Zayıf Anagen Sendromu
Genellikle küçük çocuklarda görülen zayıf anagen sendromu, foliküllerde sıkı bir şekilde köklenmemiş saçların kolayca dökülebilmesine yol açar Zayıf anagen sendromundan mustarip çocukların saçı yeterince uzamamaktadır. Çoğu zaman, durum kahverengi veya sarı saçlı kız çocuklarını da etkileyebilir.
Trikotilomani
Trikotilomani, kişinin kontrol edemediği zorlantıları nedeniyle kendi saçını veya tüylerini yolduğu psikiyatrik bir hastalıktır. Kişi saçlarını yolmaya bıraktığı taktirde saç büyümesi devam eder. Ancak kimi durumlarda saç dökülmesi kalıcı olabilir.
Traksiyon Alopesi
Saç derisini zorlayan at kuyruğu ve örgü gibi saç şekilleri traksiyon alopesiye neden olur. Bu tip saç dökülmesi, saç modeli değiştirilmediği sürece geçici kelliğe yol açabilir.
Hipotrikoz
Genetik bir durum olan hipotrikoz, kafa derisinde normalden daha az çıkmasına işaret eden nadir bir hastalıktır. Bu durumla doğan bebeklerde önce tipik saç uzaması görülebilir. Ancak birkaç ay sonra saçları dökülür ve yerini seyrek saçlar alır. Hipotrikoz durumunun gözlemlendiği birçok insan 25 yaşına kadar kel kalacaktır.
Erkek Tipi Saç Dökülmesinin Değerlendirilmesi
En sık görülen yaygın alopesi türü erkek tipi saç dökülmesidir. Bu tip saç dökülmesi, hormonların (androjenler) kombinasyonundan ve genetiğe yatkınlıktan kaynaklanmaktadır. Erkek tipi saç dökülmesinde saçlar, saç çizgisinden uzaklaşır ve başın ön kısmında dökülmeler başlar.
Erkek Tipi Saç Dökülmesinin Sebepleri Nedir?
Erkek tipi saç dökülmesi, genetik olarak dihidrotestosterona (DHT) duyarlılığın neden olduğu bazı kafa derisi bölgelerinde kalıtsal bir durumdur. DHT’nin büyümenin saç döngüsü fazını veya anajeni 3 ila 6 yıllık bir süreden yalnızca haftalara veya aylara kadar kısalttığı düşünülmektedir. DHT üretimi, 5-alfa redüktaz olarak bilinen bir enzim tarafından düzenlenir.
Aşırı androjenlere ve genetik yatkınlığa bağlı olarak birkaç kadında erkek tipi saç dökülmesi görülür. Bu kadınlar ayrıca sivilce, düzensiz adet kanaması ve a yüz kıllarından mustariptir.
Erkek Tipi Kellik Teşhisi
Erkek tipi kellik teşhisinde doktorunuz genellikle önemli miktarda saç döküp kaybetmediğinizi belirlemek için kafa derinizi inceler. Minyatürleştirilmiş saç köklerini görüntülemek ve her saç kökünün boşluğuna bakmak için bir dansitometre cihazı kullanılır.
Erkek tipi kellik teşhisi için genellikle biyopsi yapmaya gerek yoktur. Bu prosedür genellikle saç dökülmenize kimyasal veya başka bir dış faktörün neden olup olmadığını belirlemek için gereklidir.
Çoğu doktor, erkek tipi kelliği Norwood ölçeği adı verilen bir sistem kullanarak sınıflandırır. Bu ölçek, gerileyen bir saç çizgisinden neredeyse tamamen saç dökülmesine kadar değişen çeşitli saç dökülmesi modelleri için referans diyagramları içerir.
Norwood Ölçeği Nedir?
Norwood Ölçeği, genetik kaynaklı androgenetik alopesilerde, saç dökülme seviyesinin anlaşılması ve sınıflandırılması amacıyla, 1951 yılında Dr. O’Tar Norwood tarafından hazırlanmış bir tablodur. Norwood ölçeği, AGA (Androgenetik alopesi) şiddetinin sınıflandırılmasının yanı sıra koroner arter hastalığı ve prostat kanseri arasındaki ilişki gibi mühim değerlendirmeler içinde kullanılmıştır.
Norwood Ölçeği ile Belirlenen 7 Saç Dökülme Aşamaları Nelerdir?
Norwood ölçeğinin yedi aşaması vardır. Her aşama saç dökülmesinin şiddetini ve oranını ölçer.
1.Aşama:
Bu aşamada saçlarda gözle görülür bir değişiklik olmaz bu, erkek tipi saç dökülmesinin ilk aşamasıdır. Bu noktada dökülmenin fark edilmesi de oldukça güçtür.
2.Aşama:
Bu aşama alın bölgesinde veya ön saç çizgisi denilen hizada gerilemenin görülmeye başladığı dökülme seviyesidir.
3.Aşama:
Başlangıç seviyesindeki saç dökülmesine 30 yaşını geçmiş erkekler bu tip dökülmeyi gözlemleyebilirler.
3.Aşama: Vertex
Bu aşamada saç çizgisi 2. aşamada kalır, ancak kafa derisinin tepe noktası önemli ölçüde saç kaybı yaşar.
4.Aşama:
Bu aşama saçların hem alından hem de tepe bölgesinden belirgin şekilde seyreldiği hafif kellik durumunu belirtir. Dördüncü aşamada diğer bölgeler oldukça gür saçlara sahip olabilirken kişinin saç yapısına ve yaşam tarzına göre diğer bölgelerinde zayıf olduğu durumlara rastlamak mümkündür.
5.Aşama:
Saç dökülme alanları 4. aşamadakine göre daha belirgindir. Erkek tipi saç dökülmesi çok bariz bir şekilde ortadadır.
6.Aşama:
Bu aşama kelleşmenin ön bölgede yoğunlaştığı durumlarda söz konusudur.
7.Aşama:
Bu aşamada önler ve tepe bölgesi tamamen açılmış, yalnızca ense bölgesinde saç kökleri kalmıştır.
Norwood Sınıf A
Bu biraz farklı ve daha az yaygın bir saç dökülmesi sınıflandırmasıdır. Norwood ayrıca standart sınıflandırma sisteminden iki ana özellik ve iki küçük özellik ile ayırt edilen bir A Tipi varyantı tanımlamıştır.
Kadın Tipi Saç Dökülmesinin Değerlendirilmesi
Kadın tipi saç dökülmesi (KTSD), androgenetik alopesi durumunun gözlemlendiği kadınlarda yaygın saç dökülmesinin ayırt edici bir şeklidir. KTSD birçok kadını etkiler. Dünya genelinde 50 yaşındaki kadınların yaklaşık yüzde 40’ı saç dökülmesi belirtileri göstermektedir.
KTSD, genellikle erkek tipi saç dökülmesi türünden farklı olarak saçın incelmesine yol açan bir rahatsızlıktır. Androjenler saç dökülmesini tetiklemediği sürece kadınlarda kellik nadiren gözlemlenmektedir.
Kadın Tipi Saç Dökülmesine Neden Olan Nedir?
Tıpkı erkeklerde olduğu gibi kadınlarda saç dökülmesinin nedenleri arasında genetik faktörler önemli yer tutar. Kalıtım modeli poligenik olduğu için kimi zaman tıbbi faktörler de etkili olabilir.
Kadın Tipi Kellik Teşhisi
Kadınlarda saç dökülmesinin teşhisi her zaman çoğu erkekte olduğu kadar kolay değildir. Erkeklerde genetik faktörler tüm vakaların yaklaşık yüzde 90’ına neden olur. Ancak kadınlarda çok sayıda koşul ve durum saç dökülmesini tetikleyebilir.
Kadınlarda Saç Dökülmesi Testleri
- Hormon seviyeleri
- Demir testi
- Tiroid seviyeleri
- VDRL
- Tam kan sayımı
- Saç derisi biyopsisi
- Saç çekimi
- Dansitometri
Kadınlarda Saç Dökülmesinin Ölçümü
Çoğu saç dökülmesi uzmanı, yaygın olarak bilinen iki ölçek kullanır: Ludwig Ölçeği ve Savin Ölçeği. Fakat Savin ölçeği en yaygın kullanılan tekniktir.
Savin Ölçeği nedir?
Savin ölçeği, en yaygın saç dökülmesi türlerini ölçmek için kadın modellerinde yaygın olarak kullanılan bir değerlendirme çizelgesi biçimidir. Genellikle farklı saç incelme derecelerini tanımlamak ve tipik dökülme tiplerini listelemek için kullanılır.
Savin Ölçeği Saç Dökülmesini Nasıl Ölçer?
Savin ölçeği, çeşitli dökülme türlerini ve birden çok aşamada gösteren alfa sayısal olarak kodlanmış görüntüler sağlar. Bu görüntüler kafa derisinin 3 bölgesindeki saç dökülmesini ölçer. Onlar:
Ön Bölge
Bu ölçek, saç çizgisindeki ve şakaklardaki saç dökülmesini ölçer. Dökülme türleri alfa sayısal kodlarla F1’den (minimum saç dökülmesi) F6’ya (maksimum saç dökülmesi) kadar değişir.
Orta Bölge
Bu ölçek, kafa derisinin tam ortasında meydana gelen saç dökülmesini ölçer. Bu bölgedeki saç dökülmesi genişleyen bir kısım olarak başlar ve sonunda dairesel bir dökülme alanı haline gelir. Alfasayısal kod, M1 ve M5 (arasında değişir.
Tepe Bölgesi
Tepe bölgesindeki saç kaybı, başın üst kısmında geriye doğru incelmeyi ifade eder. Bu bölge için, alfasayısal kod V1’den V7’ye değişir.